Birçok kez özel mesaj ile üretim hakkında detaylar soruluyor bana. Ara ara bazı önemli konularda paylaşımlar yapacağım. Bunlardan biri UV ışınlarıdır. Eğer ki kuşlarınız gün içerisinde güneş ışığı alamıyorsa, ortamda bir UV lambaya ihtiyaç var demektir. Yabancı kaynaklardan çevrilmiş bazı bilgileri aşağıda paylaşıyorum. İlgisini çekenin baştan sona okumasını isterim. Bazı detaylar çok önemli.
Neden kuşlar özel ışıklandırmaya ihtiyaç duyarlar?
İnsanlardan farklı olarak kuşlar güneş ışığının doğal bir parçası olan UV ışınlarını görürler. UV ışınları üreme ve beslenmeye ilişkin davranışlarını etkiler. Evin iç kısımlarındaki odalarında tutulan bir kuş yeterince UV ışığı alamaz. Güneş ışığı pencereden geçtiğinde bile, bu güneş ışığının büyük bir kısmı pencere camı tarafından süzülür ve evdeki alışagelmiş ışık kaynakları da UV ışını yaymazlar.
Eğer bir kuş serbest ortamda yeterince dışarıda tutulmuyorsa, UV ışığının mutlaka tedarik edilmesi gerekir.
Pencere camı ultraviyole ışık için neredeyse %100 olarak filtre etkisi yapmaktadır. Kuşun iyi üreme ve beslenmesi için UV ışığına ihtiyacı vardır, iştah açıcı olarak da bilinmektedir. UV ışığından faydalanamayan bir kuş, hayatı siyah/beyaz olarak gören bir insana benzetilir. Durum bazen daha da farklıdır, bazı kuşlar erkek ve dişi kuşları ayırt edebilmek için uv ışınlarına ihtiyaç duyar.
Kuşlar için renk sıcaklığı 5 800 K’yı geçmemelidir. Gereğinden fazla mavi renk bulunduran ışık tayfı çoğunlukla dişi kuşların üremesini sağlar. Bu nedenle kuşlar için akvaryum lambaları kullanılmamalıdır. Düşük kaliteli bir ışıklandırma göz ve endokrin sistemini olumsuz etkiler, dolayısıyla kuşun sağlığını da. Yanlış yönlendirilen bir ışık huzursuzluk belirtilerine, tüy yolmalarına, genel halsizlik veya güçsüzlük, davranış bozukluklarına ve metabolik sorunlarına yol açabilir.
Vitamin D3’ün önemi
D3 vitamini kuşların sağlıklı kemik gelişimi için gereklidir. Kuşların aksine birçok hayvan derileri vasıtasıyla güneş ışığından D3 vitaminini sentezler. Bunu özellikle mümkün kılan spektrumun UVB-sahasıdır. Kuşlar aynı şekilde D3 vitaminini sentezlemek için derilerini kullanamazlar çünkü derileri tüyleri ile örtülüdür. Birçok kuşta tiroid bezleri kan dolaşımındaki D3 preparatlarını toplar ve tüy köklerinde konsantre halde tutar. Bunlar temizlik esnasında tüylerin aralanmasıyla UVB ışınlarına maruz kalırlar. Kuş bir dahaki temizliği esnasında da tekrar UV ile işlenmiş maddeyi absorbe eder ve yağ Provitamin D olarak vücuda ulaşır. Karaciğer ve böbrekler de bunu D3 vitaminine dönüştürürler.
Kuşların ve insanların görüş kabiliyetindeki farklılıklar
Gözün retina tabakası çeşitli almaçlara sahip olup, bunlar ışığı çeşitli dalga boyları konusunda seçer ve renk bilgilerinin beyine aktarılmasını sağlarlar. İnsanlarda üç farklı almaç mevcuttur. Bunlar da insanların temel renklerden üç tanesini (kırmızı, yeşil ve maviyi) algılamalarını sağlarlar. Bu üç renkli görüş kabiliyeti olarak adlandırılır. Bu üç rengin kombinasyonu binlerce farklı renk kombinasyonunu algılamamızı sağlar. Kuşların dördüncü bir almacı vardır ki bu UV ışığa karşı hassas tepki verir ve bu nedenle de dördüncü bir ana rengi diğer bir ifadeyle UV’yi algılayabilmelerini sağlar. Bu da dört renkli görüş kabiliyeti olarak adlandırılır.
İnsanda UV ışığı göz merceğinden geçemez ama kuşlarda bu kısıtlama yoktur. Son araştırmalar bazı kuşların beş temel renk görebildiğini (yani beş renkli görüş kabiliyetine sahip olduğunu) ve iki farklı UV dalga boyunu da ayırt edebildiğini göstermektedir.
Gün ışığının kuşlar üzerindeki etkileri
Kuşlar ışığı iki şekilde algılarlar. İlk önce göz vasıtasıyla. Gözün retina ağ tabakası ışığın yoğunluk, renk bileşimini ve yönü hakkında sahip olduğu bilgileri iletme yeteneğine sahiptir. Bu bilgiler sonra iki yöne aktarılır, görme sinirleri üzerinde beyine ve özel bir yoldan hipofiz bezlerine (organizmanın endokrin aktivitesinin büyük bir bölümünü kontrol eden bezlere) ulaşır.
Kuşlar gözleri üzerinde bulunan Harder bezi ve niktitan membran (üçüncü göz kapağını oluşturan zar) gibi özel bezler sayesinde başka bir tür ışığı da algılayabilirler. Bu bezler gün ışığının süresini ölçer (Fotoperiyot) ve bu bilgiyi pineal gland’a (yani beyin epifizine) iletir.
Hipofiz bezleri gibi epifiz bezleri de salgı sistemi düzenleyicileri gibi davranırlar ve kuşun metabolizmasını etkilerler. Epifiz bezi beynin arka ucunda, mercimek tanesi büyüklüğünde bir bezdir. Epifiz bezleri uyku ve uyanıklık periyodunu da ayarlar.
Kuşunuzun olabildiğince sağlıklı olması için bu ışığı gün doğduktan bir saat sonra açmalı ve gün batımından da bir saat önce tekrar kapamalıdır. Bu bir kumandalı saat vasıtasıyla daha kolay uygulalabilir. Böylece doğal yıl evresine uygun olarak gün ışığı süresi, aynı şekilde üreme için doğal evre ve bunu takiben kuşun tüy değişimini tamamlaması kontrol altında tutulabilir.
Üreticiler ışık periyodunun 14-16 saate yükseltilmesiyle suni olarak çiftleşme ve üreme dönemlerinin ortaya çıkarabildiğini bilirler. Bazı durumda bu zaman dilimi kademeli olarak uygulanmalıdır. Eğer kademeli olarak zaman diliminin esnetilmesi başarı sağlamıyorsa, aniden zaman diliminin uzatılması arzulanan başarıya ulaştırabilir.
UV ışığının kuşlar için önemi
Kuşların tüyleri UV ışığını yansıtır. Tüyler üzerindeki bu yansıma çiftleşme döneminde de kuşların eşlerini seçmelerinde de etkilidir. UV ışınları üremeyi tetikler. Örneğin bazı kuş türlerini insanlar siyah olarak görse de diğer kuşlar çok renkli görebilir. Durum bazı beyaz kuşlar için de aynıdır. UV ışınları besinleri seçmelerinde de etkilidir. Kuşlar olgun meyveleri daha farklı renklerde görebilirler. Gördüğü renk kuşun iştahını da etkiler. UV ışınlarının sayesinde kırmızı renkler daha canlı ve yeşil renkler de daha canlı görünmektedir. İştahı kesilen bir kuşun UV sayesinde iştahı da açılabilir.
Kuşun yönünü bulmadaki önemi
UV’lerin algısını kuşlar kendilerini yönlendirmek için de kullanırlar. Işığın kutuplanması sayesinde, kuşlar ışığın nereden geldiğini bilirler. Bu da uçarken doğru bir şekilde yönlerini bulmalarını sağlar.
Beslenmede önemi
UV-Algılaması seçici beslenme durumunda önemli rol oynar. Olgun meyveler kuşlara farklı bir renkte görünürler. Polen tozlu çiçekler UV-Reflektif ışıklar yayarlar ki bu kuşların onlara doğru yönelmesini sağlar. UV ile kırmızının tonları daha kırmızı yeşilin tonları da daha yeşil. Yeme konusunda isteksiz bir kuşun iştahı bu şekilde UVA-Işığı vasıtasıyla tetiklenebilir.
Davranışları etkiler
İyi ayarlanmamış bir ışık kaynağı gözbez sistemini etkiler ki bu da kuşun hayatının bütün alanlarına yansır. Dengesiz ışık böylece huzursuzluğa, şiddetli kemirme-parçalama güdüsüne, halsizliğe, bazı davranış bozukluklarına ve metabolizma bozukluklarına yol açabilir.
Kuluçka dönemi
Kuş tüyleri UV-Işığını yansıtır ve bu Tüy-Yansıması kuşların cinsiyet ayrımını yapabilmesinde de rol oynar. Kuşlar UV-Işığını tek başına bir renk olarak ya da renkleri de tanıyabilecek konumda olduğundan gün ışığının UV bölümü başka bir kuşun görülebilir algılamasını oldukça değiştirebilir.
Böylece insan gözüne göre siyah olarak algılanan Mynah-Kuşları, kuşların gözleri ile çok renkli olarak algılanır. Bazı kuş türleri cinsiyeti ayırt edebilmek için UV-Işığına ihtiyaç duyarlar.
Özet olarak, UV ışığının birçok etkisi vardır. D3 vitamininin üretilmesinde, kuşun görüş kabiliyetinin sağlanmasında, besin almasında, davranışlarında ve kuluçka döneminde de etkilidir.
UV ışınlarının önemini inkâr edemeyiz, özellikle gün ışığından faydalanamayan kuşlar için hayati önem dahi taşıyabilirler ancak benim şahsi fikrim her zaman eğer mümkün ise doğal yöntemlerden yanadır, yani özellikle yaz aylarında kuşlarımızı balkona veya dışarı çıkarabiliyorsak, kısa bir süre de olsa doğrudan güneş ışığından faydalanmalarını sağlamaya çalışmalıyız, bu da üzücü olaylara sebep olmamak için tabii ki her zaman gözetimimiz altında olmalıdır.
Çeviri için, Feride Hanım'a teşekkürler.
Neden kuşlar özel ışıklandırmaya ihtiyaç duyarlar?
İnsanlardan farklı olarak kuşlar güneş ışığının doğal bir parçası olan UV ışınlarını görürler. UV ışınları üreme ve beslenmeye ilişkin davranışlarını etkiler. Evin iç kısımlarındaki odalarında tutulan bir kuş yeterince UV ışığı alamaz. Güneş ışığı pencereden geçtiğinde bile, bu güneş ışığının büyük bir kısmı pencere camı tarafından süzülür ve evdeki alışagelmiş ışık kaynakları da UV ışını yaymazlar.
Eğer bir kuş serbest ortamda yeterince dışarıda tutulmuyorsa, UV ışığının mutlaka tedarik edilmesi gerekir.
Pencere camı ultraviyole ışık için neredeyse %100 olarak filtre etkisi yapmaktadır. Kuşun iyi üreme ve beslenmesi için UV ışığına ihtiyacı vardır, iştah açıcı olarak da bilinmektedir. UV ışığından faydalanamayan bir kuş, hayatı siyah/beyaz olarak gören bir insana benzetilir. Durum bazen daha da farklıdır, bazı kuşlar erkek ve dişi kuşları ayırt edebilmek için uv ışınlarına ihtiyaç duyar.
Kuşlar için renk sıcaklığı 5 800 K’yı geçmemelidir. Gereğinden fazla mavi renk bulunduran ışık tayfı çoğunlukla dişi kuşların üremesini sağlar. Bu nedenle kuşlar için akvaryum lambaları kullanılmamalıdır. Düşük kaliteli bir ışıklandırma göz ve endokrin sistemini olumsuz etkiler, dolayısıyla kuşun sağlığını da. Yanlış yönlendirilen bir ışık huzursuzluk belirtilerine, tüy yolmalarına, genel halsizlik veya güçsüzlük, davranış bozukluklarına ve metabolik sorunlarına yol açabilir.
Vitamin D3’ün önemi
D3 vitamini kuşların sağlıklı kemik gelişimi için gereklidir. Kuşların aksine birçok hayvan derileri vasıtasıyla güneş ışığından D3 vitaminini sentezler. Bunu özellikle mümkün kılan spektrumun UVB-sahasıdır. Kuşlar aynı şekilde D3 vitaminini sentezlemek için derilerini kullanamazlar çünkü derileri tüyleri ile örtülüdür. Birçok kuşta tiroid bezleri kan dolaşımındaki D3 preparatlarını toplar ve tüy köklerinde konsantre halde tutar. Bunlar temizlik esnasında tüylerin aralanmasıyla UVB ışınlarına maruz kalırlar. Kuş bir dahaki temizliği esnasında da tekrar UV ile işlenmiş maddeyi absorbe eder ve yağ Provitamin D olarak vücuda ulaşır. Karaciğer ve böbrekler de bunu D3 vitaminine dönüştürürler.
Kuşların ve insanların görüş kabiliyetindeki farklılıklar
Gözün retina tabakası çeşitli almaçlara sahip olup, bunlar ışığı çeşitli dalga boyları konusunda seçer ve renk bilgilerinin beyine aktarılmasını sağlarlar. İnsanlarda üç farklı almaç mevcuttur. Bunlar da insanların temel renklerden üç tanesini (kırmızı, yeşil ve maviyi) algılamalarını sağlarlar. Bu üç renkli görüş kabiliyeti olarak adlandırılır. Bu üç rengin kombinasyonu binlerce farklı renk kombinasyonunu algılamamızı sağlar. Kuşların dördüncü bir almacı vardır ki bu UV ışığa karşı hassas tepki verir ve bu nedenle de dördüncü bir ana rengi diğer bir ifadeyle UV’yi algılayabilmelerini sağlar. Bu da dört renkli görüş kabiliyeti olarak adlandırılır.
İnsanda UV ışığı göz merceğinden geçemez ama kuşlarda bu kısıtlama yoktur. Son araştırmalar bazı kuşların beş temel renk görebildiğini (yani beş renkli görüş kabiliyetine sahip olduğunu) ve iki farklı UV dalga boyunu da ayırt edebildiğini göstermektedir.
Gün ışığının kuşlar üzerindeki etkileri
Kuşlar ışığı iki şekilde algılarlar. İlk önce göz vasıtasıyla. Gözün retina ağ tabakası ışığın yoğunluk, renk bileşimini ve yönü hakkında sahip olduğu bilgileri iletme yeteneğine sahiptir. Bu bilgiler sonra iki yöne aktarılır, görme sinirleri üzerinde beyine ve özel bir yoldan hipofiz bezlerine (organizmanın endokrin aktivitesinin büyük bir bölümünü kontrol eden bezlere) ulaşır.
Kuşlar gözleri üzerinde bulunan Harder bezi ve niktitan membran (üçüncü göz kapağını oluşturan zar) gibi özel bezler sayesinde başka bir tür ışığı da algılayabilirler. Bu bezler gün ışığının süresini ölçer (Fotoperiyot) ve bu bilgiyi pineal gland’a (yani beyin epifizine) iletir.
Hipofiz bezleri gibi epifiz bezleri de salgı sistemi düzenleyicileri gibi davranırlar ve kuşun metabolizmasını etkilerler. Epifiz bezi beynin arka ucunda, mercimek tanesi büyüklüğünde bir bezdir. Epifiz bezleri uyku ve uyanıklık periyodunu da ayarlar.
Kuşunuzun olabildiğince sağlıklı olması için bu ışığı gün doğduktan bir saat sonra açmalı ve gün batımından da bir saat önce tekrar kapamalıdır. Bu bir kumandalı saat vasıtasıyla daha kolay uygulalabilir. Böylece doğal yıl evresine uygun olarak gün ışığı süresi, aynı şekilde üreme için doğal evre ve bunu takiben kuşun tüy değişimini tamamlaması kontrol altında tutulabilir.
Üreticiler ışık periyodunun 14-16 saate yükseltilmesiyle suni olarak çiftleşme ve üreme dönemlerinin ortaya çıkarabildiğini bilirler. Bazı durumda bu zaman dilimi kademeli olarak uygulanmalıdır. Eğer kademeli olarak zaman diliminin esnetilmesi başarı sağlamıyorsa, aniden zaman diliminin uzatılması arzulanan başarıya ulaştırabilir.
UV ışığının kuşlar için önemi
Kuşların tüyleri UV ışığını yansıtır. Tüyler üzerindeki bu yansıma çiftleşme döneminde de kuşların eşlerini seçmelerinde de etkilidir. UV ışınları üremeyi tetikler. Örneğin bazı kuş türlerini insanlar siyah olarak görse de diğer kuşlar çok renkli görebilir. Durum bazı beyaz kuşlar için de aynıdır. UV ışınları besinleri seçmelerinde de etkilidir. Kuşlar olgun meyveleri daha farklı renklerde görebilirler. Gördüğü renk kuşun iştahını da etkiler. UV ışınlarının sayesinde kırmızı renkler daha canlı ve yeşil renkler de daha canlı görünmektedir. İştahı kesilen bir kuşun UV sayesinde iştahı da açılabilir.
Kuşun yönünü bulmadaki önemi
UV’lerin algısını kuşlar kendilerini yönlendirmek için de kullanırlar. Işığın kutuplanması sayesinde, kuşlar ışığın nereden geldiğini bilirler. Bu da uçarken doğru bir şekilde yönlerini bulmalarını sağlar.
Beslenmede önemi
UV-Algılaması seçici beslenme durumunda önemli rol oynar. Olgun meyveler kuşlara farklı bir renkte görünürler. Polen tozlu çiçekler UV-Reflektif ışıklar yayarlar ki bu kuşların onlara doğru yönelmesini sağlar. UV ile kırmızının tonları daha kırmızı yeşilin tonları da daha yeşil. Yeme konusunda isteksiz bir kuşun iştahı bu şekilde UVA-Işığı vasıtasıyla tetiklenebilir.
Davranışları etkiler
İyi ayarlanmamış bir ışık kaynağı gözbez sistemini etkiler ki bu da kuşun hayatının bütün alanlarına yansır. Dengesiz ışık böylece huzursuzluğa, şiddetli kemirme-parçalama güdüsüne, halsizliğe, bazı davranış bozukluklarına ve metabolizma bozukluklarına yol açabilir.
Kuluçka dönemi
Kuş tüyleri UV-Işığını yansıtır ve bu Tüy-Yansıması kuşların cinsiyet ayrımını yapabilmesinde de rol oynar. Kuşlar UV-Işığını tek başına bir renk olarak ya da renkleri de tanıyabilecek konumda olduğundan gün ışığının UV bölümü başka bir kuşun görülebilir algılamasını oldukça değiştirebilir.
Böylece insan gözüne göre siyah olarak algılanan Mynah-Kuşları, kuşların gözleri ile çok renkli olarak algılanır. Bazı kuş türleri cinsiyeti ayırt edebilmek için UV-Işığına ihtiyaç duyarlar.
Özet olarak, UV ışığının birçok etkisi vardır. D3 vitamininin üretilmesinde, kuşun görüş kabiliyetinin sağlanmasında, besin almasında, davranışlarında ve kuluçka döneminde de etkilidir.
UV ışınlarının önemini inkâr edemeyiz, özellikle gün ışığından faydalanamayan kuşlar için hayati önem dahi taşıyabilirler ancak benim şahsi fikrim her zaman eğer mümkün ise doğal yöntemlerden yanadır, yani özellikle yaz aylarında kuşlarımızı balkona veya dışarı çıkarabiliyorsak, kısa bir süre de olsa doğrudan güneş ışığından faydalanmalarını sağlamaya çalışmalıyız, bu da üzücü olaylara sebep olmamak için tabii ki her zaman gözetimimiz altında olmalıdır.
Çeviri için, Feride Hanım'a teşekkürler.